Sabitləşmə Siyasəti

Dividend siyasəti Korporasiyanın, yəni səhmdar cəmiyyətlərin səhmdarlar arasında bölüşdürülən mənfəəti dividend adlanır. Dividendlər səhmdarların müəyyən səhmdar cəmiyyətə qoyduqları kapitaldan gələn yeganə gəlir bazasıdır. Bu gəlir ya pul, ya da səhm formasında ödənilə bilər. Dividendlərin ödənmə mənbəyi heç bir halda investisiya kapitalı yox, yalnız və yalnız bölüşdürülməmiş mənfəətdir. Göstərdiyimiz kimi, müəssisə səhmdarları konkret müəssisəyə qoyduqları kapitalın gəlirini dividendlər şəklində alırlar. Səhmdar cəmiyyətlərdə dividendlər faktiki olaraq müəssisə sahiblərinin maraqlarını ifadə edən bir vasitədir. Şirkətin gəlirliliyi nə qədər yüksək və stabildirsə, dividendlər də bir o qədər müntəzəm ödənilir. Məlum olduğu kimi, şirkətin mənfəətindən ilk növbədə korporativ vergilər ödənilir, yerdə qalan hissədən şirkət istədiyi kimi istifadə edir. Səhmdarların qərarı ilə qalan hissənin bir qismini yeni investisiyaların maliyyələşdirilməsinə yönəltmək olar. Bundan sonra isə dividendlər ödənilir.

Maliyyə siyasəti – Maliyyə qanunvericiliyinə əsaslanan, dövlətin və onun orqanlarının qarşıda duran vəzifələrinin yerinə yetirilməsi üçün zəruri olan ictimai maliyyənin (dövlət və bələdiyyə idarələrinin pul fondları) yaradılmasına, yayılmasına və istifadə olunmasına yönəldilmiş dövlət və bələdiyyələrin onların orqanlarının timsalında sistematik fəaliyyətidir. Maliyyə siyasəti həm də kateqoriya adlandırıla bilər. Bu termin adətən maliyyə menecmenti ilə məşğul olan iqtisadçılar tərəfindən tətbiq edilir. Yəni, onu maliyyə menecmenti metodu aləti və məqsədi kimi götürülən maliyyə münasibətlərinin sosial-iqtisadi mahiyyəti kimi götürsək kateqoriya kimi qəbul etməliyik. Maliyyənin məqsədi - gələcəkdə maliyyə fəaliyyətinin ən ideal nəticələridir. Maliyyə siyasətinin məqsədi isə - dövlətin mövcud sosial münasibətlər sisteminin möhkəmləndirilməsi və maliyyə vəsaiti ilə təmin edilməsidir. Maliyyə siyasətini həyata keçirmək üçün maliyyə mexanizmindən istifadə olunur. Hal-hazırda maliyyə siyasətinin çatışmazlıqları daha kəskin nəzərə çarpır və bu respublikamızın sosial-iqtisadi inkişafını ləngidən amilə çevrilir. Bu çatışmazlıqlar aşağıdakıladır: Maliyyə siyasətinin doqmatik xarakter daşıması (təşəbbüskarlığın olması) və ölkənin inkişaf şəraitinin dəyişməsinə dərhal reaksiya vermək qabiliyyətinin olması. Strateji xarakter daşıyan konsepsiyaların işlənib hazırlanması.

Monetar siyasət (ing. Monetary policy) — zamanı iqtisadiyyat pul və onun alətləri vasitəsilə idarə edilir və tənzimlənir. Monetar siyasətdən XIX əsrlərin sonlarından etibarən istifadə edilməyə başlanılıb. Bu siyasət faiz dərəcəsinin iqtisadiyyata təsirinə əsaslanır və borc götürülən pulun qiymətini və pulun məcmu təklifini dəyişir. Monetar siyasət bunları idarə etmək üçün müxtəlif alətlərdən istifadə edir ki bu da iqtisadi artıma, inflyasiyaya, işsizliyə və məzənnəyə təsir göstərir. Belə ki, əgər valyutanın buraxılışı bir mərkəzdən həyata keçirilirsə və ya iqtisadi subyektlər üçün pulu təmin edən bankların mərkəzi banka tabe olduğu nizamlama sistemi mövcuddursa, monetar siyasət (iqtisadi məqsədlərə çatmaq üçün) pul təklifini və faiz dərəcəsini idarə edir. 1970-ci ildən bəri monetar siyasət ümumilikdə fiskal siyasətdən ayrı həyata keçirilir. Hətta bundan əvvəl Bretton Vuds sistemi də dövlətin iki siyasəti ayrılıqda formalaşdırımasını təklif edirdi. Modern dövrdə əksər ölkələrdə monetar siyasəti həyata keçirən müstəqil qurumlar (ABŞ-də Federal Ehtiyatlar Sistemi, İngiltərə Bankı, Avropa Mərkəzi Bankı, Çin Xalq Bankı, Yeni Zellandiya Ehtiyat Bankı və Yaponiya Bankı) mövcuddur. Ümumilikdə bu qurumlar mərkəzi bank adlandırılırlar və adətən maliyyə sistemindəki əməliyyatların düzgün və səlis həyata keçirilməsinə məsuldurlar.

Qiymət siyasəti — məhsul və xidmətlərin qiymətlərinin müəyyən edilməsi prinsipləri və üsullarıdır. Qiymətqoymanın mikro (firma səviyyəsində) və makro (qiymət və tariflərin dövlət tənzimlənməsi sferasında) səviyyələrini ayrılır. Firmanın qiymət siyasəti firmanın ümumi strategiyası çərçivəsində formalaşır və qiymət strategiyası və qiymətqoyma taktikasını ehtiva edir. Qiymət strategiyası təklif olunan məhsulun bazarda yerləşdirilməsini nəzərdə tutur. Hədəf seqmentinin müəyyən edilməsi və strategiyanın qurulması üçün müxtəlif yanaşmalar mövcuddur (Ansoff matrisi, BCG matrisi, Porter matrisi). Həmçinin qiymət strategiyası çərçivəsində qiymətin müəyyən edilməsi (təyin edilməsi) üçün istifadə olunan üsullar, eləcə də qiymət ayrı-seçkiliyi formaları seçilir. Gələcəkdə strategiyanın həyata keçirilməsi çərçivəsində alıcılar üçün qiymət endirimləri və qeyri-qiymət stimulları sistemləri daxil olmaqla, taktiki tədbirlər (satışı stimullaşdırmaq üçün) hazırlanır. Qiymət siyasətinin həyata keçirilməsi zamanı şirkət rəhbərliyi təxirəsalınmaz tədbirləri tənzimləməli və strategiyanın dəyişmə vaxtına nəzarət etməlidir. Qiymətlər kifayət qədər mənfəət səviyyəsini təmin etmək üçün rəqabətdə fəal şəkildə istifadə olunur. Malların və xidmətlərin qiymətlərinin müəyyən edilməsi hər bir müəssisənin ən vacib problemlərindən biridir, çünki optimal qiymət onun maliyyə rifahını təmin edə bilər.

Sertifikat siyasəti — sertifikatın idarə edilməsi ərzində yerinə yetirilən elektron tranzaksiyalara köklənmiş inzibati siyasətin xüsusi formasıdır. Bu sənəd ictimai əsas struktur (İƏS) sərhədində dərc olunur. Sertifikat siyasəti rəqəmsal sertifikatların yaradılması, istehsalı, paylanması, uçotu, nüfuzdan düşmüşlərin ləğvi ilə əlaqədar bütün aspektləri nəzərə alır. Sertifikat siyasəti həmçinin sertifikatlara əsaslanan təhlükəsizlik sistemi vasitəsilə qorunan kommunikasiya sistemindən istifadə edən tranzaksiyaları da idarə edə bilər. Kritik sertifikat genişlənmələrinə nəzarət etməklə belə siyasətlər və əlaqədar məcburiyyət texnologiyaları xüsusi tətbiqlər üçün tələb edilən təhlükəsizlik servislərinin təmin edilməsini dəstəkləyə bilərlər. İmamverdiyev Y. N. İnformasiya təhlükəsizliyi terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: "İnformasiya texnologiyaları" nəşriyyatı, 2015, 160 səh.

Təhlükəsizliyin təşkil olunma siyasəti dedikdə informasiyanın müdafiəsinə yönəldilmiş və onunla birlikdə resursların assosiasiya olunmasının idarəetmə qərarlarının sənədləşdirilməsinin toplumu başa düşülür. Təhlükəsizlik siyasəti vasitələrdən ibarətdir və onların köməyilə kompüter informasiya sisteminin təşkil olunması fəaliyyəti həyata keçirilir. Ümumiyyətlə, təhlükəsizlik siyasəti kompüter mühitində istifadə edilir və təşkilatın spesifik tələbatını əks etdirir. Adətən kompüter informasiya sistemləri (KİS) dedikdə müxtəlif xüsusiyyətli mürəkkəb kompleks başa düşülür və ya aparat və proqram təminatının arabir öz aralarında lazımi səviyyədə işləmələrinin uyuşa bilməməsi qəbul edilir. Bura kompüterlər, əməliyyat sistemləri, şəbəkə vasitələri, verilənlər bazalarını idarəetmə sistemləri, müxtəlif əlavələr aiddir. Bütün bu komponentlər (təşkiledicilər) özünəməxsus müdafiə vasitələrinə malikdir və bunların bir-biri ilə razılaşdırılması mütləqdir. Bu baxımdan da korporativ sistemlərin təhlükəsizliyinin təmin olunması təhlükəsizlik siyasətinin effektiv həyata keçirilməsində mühüm rol oynayır. Təhlükəsizlik siyasəti rəhbərliyin faydalı saydığı və seçdiyi informasiya təhlükəsizliyi sahəsində idarəetmə strategiyasını, resursların miqdarını və onlara yanaşmanın ölçüsünü müəyyən edir. Təhlükəsizlik siyasəti müəssisənin informasiya sistemi üçün real sayılan cəsarətin (və ya cürətin) təhlil edilməsinə əsaslanaraq qurulur. Belə olan halda cürət təhlil edilir, müdafiə strategiyası müəyyən olunur, informasiya təhlükəsizliyini təmin edən proqram tərtib edilir - bütün bunlar təhlükəsizlik siyasətidir.

Diaspor siyasəti — transmilli etnik diasporların siyasi davranışları, onların etnik vətənləri və qəbul etdikləri dövlətlərlə münasibətləri və etnik münaqişələrdəki mühüm rolu. Diaspor siyasətinin öyrənilməsi diaspor tədqiqatlarının daha geniş sahəsinin bir hissəsidir. Diaspor siyasətini başa düşmək üçün əvvəlcə onun tarixi kontekstini və bağlılığını anlamaq lazımdır. Diaspor — ortaq kimliyinə əsaslanan tək etnik qrup kimi müəyyən edilən transmilli cəmiyyətdir. Diasporlar əsl vətəndən tarixi mühacirət nəticəsində yaranır. Bu ərazinin əslində konkret etnik qrupun vətəni olub-olmaması siyasi məsələdir. Miqrasiya nə qədər köhnədirsə, hadisə ilə bağlı dəlillər də bir o qədər azdır. Məsələn, qaraçılara gəldikdə, miqrasiya, vətən və miqrasiya yolu hələ dəqiq müəyyən edilməmişdir. Vətən iddiası həmişə siyasi məna daşıyır və tez-tez mübahisə doğurur. Özünü tanıyan diasporlar vətənlərinə, etnik və mədəni bağlılıqlarına böyük əhəmiyyət verirlər, xüsusən də vətənlərini “itirilmiş” və ya “fəth edilmiş” hesab edirlərsə.

Məxfilik siyasəti və ya Gizlilik siyasəti — tərəfin müştərinin məlumatlarını toplaması, istifadə etməsi, açıqlaması və idarə etməsi yollarının bəzilərini və ya hamısını açıqlayan bəyanat və ya hüquqi sənəd (məxfilik hüququnda). Şəxsi məlumat, şəxsin adı, ünvanı, doğum tarixi, ailə vəziyyəti, əlaqə məlumatları, şəxsiyyət vəsiqəsinin verilməsi və son istifadə tarixi, maliyyə qeydləri, kredit məlumatları, tibbi tarixçəsi kimi fərdi müəyyən etmək üçün istifadə edilə bilən hər hansı bir şey ola bilər. Biznesə gəldikdə, bu, çox vaxt partiyanın topladığı şəxsi məlumatları necə toplaması, saxlaması və yayması ilə bağlı siyasətini bəyan edən bəyanatdır. Müştəriyə hansı xüsusi məlumatların toplandığını və onların məxfi saxlandığını, tərəfdaşlarla paylaşıldığını və ya digər firma və ya müəssisələrə satıldığını bildirir. Məxfilik siyasətləri adətən daha təfərrüatlı və spesifik olan verilənlərdən istifadə bəyanatlarından fərqli olaraq daha geniş, daha ümumiləşdirilmiş yanaşmanı təmsil edir. Müəyyən məxfilik siyasətinin dəqiq məzmunu qüvvədə olan qanundan asılıdır və coğrafi sərhədlər və hüquqi yurisdiksiyalar üzrə tələblərə cavab verməli ola bilər. Əksər ölkələrin öz qanunvericiliyi və kimin əhatə olunduğu, hansı məlumatların toplana biləcəyi və nə üçün istifadə oluna biləcəyi ilə bağlı təlimatları var. Ümumiyyətlə, Avropada məlumatların mühafizəsi qanunları dövlət sektoru ilə yanaşı özəl sektoru da əhatə edir. Onların məxfilik qanunları dövlət əməliyyatlarına, özəl müəssisələrə və kommersiya əməliyyatlarına şamil edilir. 1968-ci ildə Avropa Şurası texnologiyanın insan hüquqlarına təsirini öyrənməyə başladı, kompüter texnologiyasının yaratdığı və əvvəllər geniş yayılmayan yollarla əlaqələndirə və ötürə bilən yeni təhlükələri tanımağa başladı.

Klaster siyasəti — klasterə daxil olan regionların və müəssisələrin rəqabət qabiliyyətinin artırılmasını, klasterlərin formalaşmasını stimullaşdıran institutların inkişafını, habelə innovasiyaların tətbiqini təmin edən klasterlərin və klaster təşəbbüslərinin dəstəklənməsi üzrə dövlət və ictimai tədbirlər və mexanizmlər kompleksi. Ölkə və ya regionun klaster siyasəti onun həyata keçirilməsinin təsirləri və riskləri baxımından optimallaşdırılmış klaster təşəbbüsləri portfelini dəstəkləmək üçün əlaqələndirilmiş tədbirlər kimi təqdim edilə bilər. Dövlət klaster siyasəti, regional klaster siyasəti və sektoral klaster siyasəti mövcuddur. Tipik olaraq, klaster siyasəti konkret müəssisə və ya sənaye sahələrini dəstəkləyən ənənəvi "sənaye siyasətinin" rəqabət əleyhinə tədbirlərinə alternativ kimi görünür. Klaster siyasətinin əsas istiqamətləri bunlardır: Klasterlərin institusional inkişafının təşviqi, o cümlədən, klasterin inkişafı üzrə ixtisaslaşmış təşkilatın, klaster inkişaf mərkəzlərinin yaradılması şəklində klaster təşəbbüslərinin təşəbbüskarı və dəstəklənməsi, habelə klaster inkişafının strateji planlaşdırılması üzrə fəaliyyətlər, klasterlər arasında səmərəli informasiya əlaqəsinin qurulması. klaster iştirakçıları və onlar arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsinin stimullaşdırılması. Müəssisələrin rəqabət qabiliyyətinin artırılmasına və onların qarşılıqlı fəaliyyətinin effektivliyinin təşviqinə yönəlmiş layihələrə dəstək mexanizmlərinin hazırlanması. Ehtimal olunur ki, müvafiq layihələrə dəstək onların həyata keçirilməsində iştirak edən müəssisələrin konkret klasterə aid olub-olmamasından asılı olmayaraq həyata keçirilməlidir. Federal səviyyədə innovativ ərazi klasterlərinin siyahısının formalaşdırılması və onlara dəstək tədbirlərinin həyata keçirilməsi. Klasterlərin inkişafı üçün əlverişli şəraitin formalaşdırılmasının təmin edilməsi, o cümlədən peşə təhsili sisteminin səmərəliliyinin artırılması, müəssisələrlə təhsil təşkilatları arasında əməkdaşlığın inkişafına kömək etmək, mühəndis-nəqliyyat infrastrukturunun inkişafına, mənzil tikintisinə məqsədyönlü investisiyaların qoyulması, mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq klasterin inkişafı, vergi güzəştlərinin verilməsi və inzibati maneələrin azaldılması vəzifələrini nəzərə alaraq Klaster siyasətinin tənqidçiləri qeyd edirlər: klaster daxilində istehsalın müəyyən ərazidə cəmləşməsi regional iqtisadiyyatın sabitliyini azaldır, onun diversifikasiyasını azaldır; müəyyən bir ərazidə klasterdə işləyən insanların üstünlük təşkil etməsi innovasiyanı azaldır, çünki bu, əhəmiyyətli dərəcədə fərqli bilik və təcrübəyə malik insanların əlaqəsinin nəticəsidir; əks yanaşma öz-özünə davam edən qrup düşüncəsini, köhnə fikirlərin, stereotiplərin və yanaşmaların təkrar istehsalını yaradır; klasterin formalaşmasının stimullaşdırılması ənənəvi sənaye siyasəti tədbirləri ilə eyni subsidiyadır.

Məxfilik siyasəti və ya Gizlilik siyasəti — tərəfin müştərinin məlumatlarını toplaması, istifadə etməsi, açıqlaması və idarə etməsi yollarının bəzilərini və ya hamısını açıqlayan bəyanat və ya hüquqi sənəd (məxfilik hüququnda). Şəxsi məlumat, şəxsin adı, ünvanı, doğum tarixi, ailə vəziyyəti, əlaqə məlumatları, şəxsiyyət vəsiqəsinin verilməsi və son istifadə tarixi, maliyyə qeydləri, kredit məlumatları, tibbi tarixçəsi kimi fərdi müəyyən etmək üçün istifadə edilə bilən hər hansı bir şey ola bilər. Biznesə gəldikdə, bu, çox vaxt partiyanın topladığı şəxsi məlumatları necə toplaması, saxlaması və yayması ilə bağlı siyasətini bəyan edən bəyanatdır. Müştəriyə hansı xüsusi məlumatların toplandığını və onların məxfi saxlandığını, tərəfdaşlarla paylaşıldığını və ya digər firma və ya müəssisələrə satıldığını bildirir. Məxfilik siyasətləri adətən daha təfərrüatlı və spesifik olan verilənlərdən istifadə bəyanatlarından fərqli olaraq daha geniş, daha ümumiləşdirilmiş yanaşmanı təmsil edir. Müəyyən məxfilik siyasətinin dəqiq məzmunu qüvvədə olan qanundan asılıdır və coğrafi sərhədlər və hüquqi yurisdiksiyalar üzrə tələblərə cavab verməli ola bilər. Əksər ölkələrin öz qanunvericiliyi və kimin əhatə olunduğu, hansı məlumatların toplana biləcəyi və nə üçün istifadə oluna biləcəyi ilə bağlı təlimatları var. Ümumiyyətlə, Avropada məlumatların mühafizəsi qanunları dövlət sektoru ilə yanaşı özəl sektoru da əhatə edir. Onların məxfilik qanunları dövlət əməliyyatlarına, özəl müəssisələrə və kommersiya əməliyyatlarına şamil edilir. 1968-ci ildə Avropa Şurası texnologiyanın insan hüquqlarına təsirini öyrənməyə başladı, kompüter texnologiyasının yaratdığı və əvvəllər geniş yayılmayan yollarla əlaqələndirə və ötürə bilən yeni təhlükələri tanımağa başladı.

Sığorta siyasəti və ya sığorta polisi (ing. insurance policy, fr. police, it. polizza — çek, qəbz) — bir qayda olaraq sığorta şirkəti (sığortaçı) tərəfindən sığortalıya (sığorta olunana) verilən sığorta müqaviləsinin bağlanmasını təsdiq edən şəxsi sənəd. Sığorta polisində həmçinin sığorta münasibətlərinin subyektləri və sığorta müqaviləsinin əsas şərtləri, məsələn, sığortanın növü, obyekti, başlanğıcı və sonu, sığorta məbləğinin məbləği, sığorta müqaviləsi haqqında sığortalı, sığortaçı və digər şərtlər. Polis müqavilə bağlandıqdan və sığorta haqqı ödənildikdən sonra sığortalıya verilir. Siyasətdə həmçinin mövcud sığorta qaydalarına istinad olmalıdır. Sığorta siyasəti qiymətli kağızlara şamil edilmir. Dəniz sığortası polislərində memorandum sığortaçının heç bir riski öz üzərinə götürmədiyi təhlükələrin hesablanmasıdır. Sığorta polisində adətən aşağıdakılar olmalıdır: Sənədin adı; sığortaçının adı, hüquqi ünvanı və bank rekvizitləri; sığortalının tam adı və ya soyadı, adı, atasının adı və ünvanı; sığorta obyektinin göstərilməsi; sığorta məbləğinin məbləği; sığorta riskinin göstəricisi; sığorta haqqının (bağışlarının) məbləği, onun ödənilməsi şərtləri və qaydası; sığorta müqaviləsinin qüvvədə olma müddəti, sığorta müqaviləsinin dəyişdirilməsi və ləğv edilməsi qaydası; tərəflərin razılığı ilə digər şərtlər, o cümlədən sığorta qaydalarına əlavələr və ya istisnalar; tərəflərin imzaları.

"Dəvəquşu siyasəti" — açıq-aşkar olan məsələlərə məhəl qoymamaq və onları yoxmuş kimi göstərmək tendensiyasına aid edilən metaforik ifadə. İfadə dəvəquşuların təhlükə ilə üzləşməkdənsə, başlarını quma soxmaq vərdişindən irəli gəlir. Dəvəquşu əslində təhlükədən qaçmaq üçün başlarını quma basdırmır.

Dnestryanı viza siyasəti — xarici ziyarətçilərin Dnestryanıya vizaya ehtiyacı yoxdur. Xarici ziyarətçilərdən yalnız girişdə səlahiyyətli orqanlarda qeydiyyatdan keçmələri tələb olunur. Bu arada daha 3 postsovet münaqişəli vətəndaş Dnestryanıya pulsuz səyahət edə bilər. Demokratiya və Millətlərin Hüquqları Birliyinin bütün üzvlərinin vətəndaşları üçün viza tələblərinin ləğv edilməsi qərara alınıb: Xarici vətəndaşlar Dnestryanı əraziyə gəldikdən sonra, dəvət, təhsil və ya iş məqsədilə qohumlarının və ya dostlarının yanında qaldıqları zaman pasport və şəxsiyyət vəsiqələri 24 saat ərzində qeydiyyat üçün Viza Departamentinə və Daxili İşlər Nazirliyinin qeydiyyat və pasport idarələrinə təqdim olunur. Xarici vətəndaşlar hotelə gəldikdən sonra otel rəhbərliyinə, Daxili İşlər Nazirliyinin rəsmilərinə məlumat vermək və vaxtında qeydiyyatdan keçmək üçün məsuliyyət daşıyırlar. Ev sahibləri isə xarici vətəndaşların səfər tarixini və məqsədini üç gün əvvəldən Daxili İşlər və Dövlət Təhlükəsizliyi Nazirliyinə bildirməyə borcludurlar.

Dünya Siyasəti İnstitutu — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının strukturuna daxil olan elmi-tədqiqat institutu. 2014-cü ildə yaradılmışdır. "MDB ölkələri" şöbəsi. "Avropa ölkələri və beynəlxalq təşkilatlar" şöbəsi "ABŞ və Avropa ölkələri" şöbəsi "Yaxın Şərq və Afrika ölkələri" şöbəsi "Cənub-Şərqi Asiya ölkələri" şöbəsi "Azərbaycan Respublikasının xarici siyasəti" şöbəsi "Tərcümə, nəşriyyat və informasiya" şöbəsi Dünyada baş verən sosial-iqtisadi, siyasi və b. proseslərin təhlili, qiymətləndirilməsi, onların Azərbaycan Respublikasına mümkün təsirlərinin qısamüddətli və uzunmüddətli proqnozlaşdırılması. Dünya siyasətinin təkamülü, Azərbaycan Respublikasının onda yeri və rolu. MDB ölkələrində, ABŞ-də və Amerika qitəsində, Avropa, Yaxın Şərq və Afrika, Cənub-Şərqi Asiya ölkələrində daxili ictimai-siyasi və iqtisadi proseslər, dünya siyasətində tutduqları yer, xarici siyasətlərinin başlıca istiqamətləri, məqsədləri, həyata keçirilmə mexanizmləri və formaları, qarşılıqlı münasibətləri, Cənubi Qafqaz siyasətində Azərbaycan Respublikasının yeri, əməkdaşlığın perspektivləri. Beynəlxalq təşkilatlarda gedən proseslər, onlarda ayrı-ayrı dövlətlərin yeri və rolu. Dünya ölkələri siyasətçilərinin və ictimai xadimlərinin Cənubi Qafqaza, o cümlədən Azərbaycan Respublikasına dair baxışlarının öyrənilməsi və təhlil edilməsi. Azərbaycan Respublikasının xarici siyasət məsələlərinin araşdırılması və proqnozlaşdırılması.

Fransa Respublikasının beynəlxalq əlaqələri Fransa hökumətinin xarici dünya ilə əlaqələri. Qərbi Avropada yerləşən Fransa əsas Avropa ölkələrindən biridir və orta əsrlərdən bəri Avropa və beynəlxalq tarixdə görkəmli və tarixi rol oynamışdır. FransaBirləşmiş Millətlər Təşkilatının, NATO-nun və Avropa Kömür və Polad Birliyinin (Avropa Birliyinin sələfi) qurucularından biridir. Onun əsas müttəfiqləri Almaniya, İtaliya, ABŞ, digər NATO ölkələri və Avropa İttifaqıdır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatında Fransa Təhlükəsizlik Şurasında daimi bir yerdədir və ixtisaslaşmış və əlaqəli qurumlarının çoxunun üzvüdür. Fransa həm də Aralıq dənizi Birliyinin qurucularından biridir və həm regional, həm də qlobal qlobal siyasətdə əsas rol oynayır. 1995-ci ilin yazında 14 yaşlı "Mitterrand dövrü" başa çatdıqda və Cümhuriyyət partiyasını dəstəkləyən Alyansın lideri Jak Şirak Fransa prezidenti oldu, bir çox analitik, seçki kampaniyasından daha çox ölkənin xarici siyasətində ola biləcək dəyişikliklər haqqında çox ehtiyatlı fərziyyələr söylədi. ritorika, son illərdə ODA rəhbərliyi, Fransa, müstəqillik və böyüklük, antiamerikanizm, imtiyaz kimi postulatlara güvənən General de Gollun ideoloji irsini getdikcə daha çox sitat gətirir Sovet İttifaqı ilə tərəfdaşlıq, müstəqil dayandırıcı qüvvələrin qurulması. Fransa ABŞ-nin qlobal siyasi rəhbərliyindən məmnun deyildi, güc təzyiqinin taktikası və "qabaqlayıcı tətillər" strategiyası ilə razılaşmadı. Şarl de Qollun dövründə olduğu kimi, Fransa da hegemon bir siyasətə qarşı çıxdı, bütün beynəlxalq birliyin paylaşdığı dəyərlər sistemi üçün.

Müstəqillik qazandıqdan sonra Gürcüstanın xarici siyasəti NATO və Aİ-yə üzv olmağa yönəlib. Gürcüstan həm də Ermənistanla Rusiya arasında, Azərbaycanla Avropa arasında tranzit ölkə rolunu oynayır. 2013-cü ildən etibarən Türkiyə və Azərbaycan Gürcüstanın aparıcı ticarət tərəfdaşlarıdır. Rusiya ilə münasibətlər 2008-ci ildə kəsilmiş və gərgin olaraq qalmaqdadır. Gürcüstanın xarici siyasətinin əhəmiyyəti əsasən tranzit ölkə kimi onun əlverişli mövqeyi ilə bağlıdır. Azərbaycan karbohidrogenlərinin Türkiyəyə və AB-nə tranziti məhz Gürcüstandan keçir. Azərbaycanla münaqişə səbəbinə görə Ermənistan da Rusiya və Avropa ilə xarici ticarətini Gürcüstan üzərindən aparmaq məcburiyyətindədir. Nəhayət, AB-dən Çinə tranzit malları Rusiyadan yan keçməklə Gürcüstandan keçir. Gürcüstanın xarici siyasətinə Moskvanın Abxaziya və Cənubi Osetiyanın müstəqilliyini tanıması problemi ilə əlaqəli Rusiya ilə gərgin münasibətləri güclü təsir göstərir. Bu səbəbdən Gürcüstan sərhədlərin qorunmasının lehinə olan Ukrayna ilə yanaşı, Azərbaycanla da isti münasibətlər saxlayır.

Kontinental blokada — 1806 − 1814 cü illərdə fransız imperatoru Napoleonun öz rəqiblərinə qarşı (1801-1814 cü illər ingilis-fransız müharibəsi) apardığı iqtisadi və siyasi təcrid siyasəti. Əvvəl 8 fevral 1807-ci ildə Prussişe Eylau döyüşü və sonra 14 iyun 1807-ci ildə Friedland döyüşünün ardınca 7 iyulda Fransa Russiya və Prussiya arasında Tilsit sülhü bağlanılır. Tilsit sülhü — Fransa ilə Rusiya arasında sülh müqaviləsi sayılır. 1807-ci ilin iyununda Fridland yaxınlığında fransızlarla döyüşdə rus qoşunları məğlub olur. İyul ayında isə Tilsitdə Rusiya ilə Fransa arasında sülh müqaviləsi imzalanır. Müqaviləyə əsasən, Rusiya Napoleon Bonapart tərəfindən Avropada həyata keçirilmiş dəyişiklikləri tanımağa və İngiltərəyə qarşı kontinental blokadaya qoşulmağa məcbur oldu. Bu sülh Prussiya üçün bir fəlakət idi. Prussiya Elbadan qərbdəki ərazilərindən yeni yaradılmış Vütenberq krallığının xeyrinə məhrum olmuş olur. Polşa əyaləti isə Varşava Böyük hersoqluğuna çevrilir. Beləliklə Prussiya ərazisinin yarısını itirmiş olur eyni zamanda daha yüksək təzminat ödəməklə yanaşı kiçik ordu saxlamaqla kifayətlənməli olur.

Nasist irqi siyasəti — nasist Almaniyasında irqi gigiyena konsepsiyasına əsaslanan irqi ayrı-seçkilik və xarici düşmənçilik siyasəti. Bir çox Avropa və Amerika ölkəsində, XIX əsrdə və XX əsrin əvvəllərində irqçilik qadağan edilmədi və nasistlərin Almaniyada hakimiyyətə gəlməsi ilə dövlət dəstəyini aldı. İrqi gigiyena konsepsiyası, insanları üstün irq və alt ünsürlərin nümayəndələrinə bölmək və uyğun seçim ehtiyacını nəzərdə tuturdu. Bu konsepsiyaya görə birincisi süni şəkildə dəstəklənməli, ikincisinin çoxalmasının qarşısı alınmalı idi; irqlərin qarışması arzuolunmaz nəticələr verir. Bu konsepsiya ayrıca alkoliklərin, epileptiklərin, müxtəlif irsi xəstəlikləri olan və zehni xəstələrin sterilizasiyası və ya məhv edilməsini tələb edirdi. "İrq gigiyenasını" qorumaq istəyi, müxtəlif kateqoriyalı vətəndaşların məcburi məhvi üçün dövlət proqramlarında özünü göstərdi. "İrqi gigiyena" prinsiplərinə uyğun olaraq, zülmün əsas hədəfləri vətəndaşlıq hüquqlarından, dövlət işində işləmək, özəl bir təcrübəsi və öz işi ilə məşğul olmaq, Almanlarla evlənmək (Alman) ilə məhrum olan Yəhudilər idi. qadınlar) və dövlət təhsil müəssisələrində təhsil alırlar. Mülkləri və müəssisələri qeydiyyata alındı ​​və müsadirə edildi. Şiddət hərəkətləri davamlı idi və rəsmi təbliğat etnik Almanlar arasında yəhudilərə qarşı qərəz və kin hisslərini artırdı (və ya artırdı).

Qazaxıstana gələn ziyarətçilər viza tətbiq olunmayan ölkələrdən gəlmədikləri təqdirdə Qazaxıstanın diplomatik nümayəndəliklərindən birindən viza almalıdırlar. Aşağıdakı ölkələrin və ərazilərin vətəndaşları Qazaxıstana vizasız səfər edə bilərlər: 11 iyul 2020-ci ildən bəri vizasız gələn şəxslər ölkədə 180 gün ərzində ən çox 90 gün qala bilərlər (ilk giriş anından etibarən hesablanır). Qeydlər ^ ŞV – Milli şəxsiyyət vəsiqəsi ilə daxil ola bilərlər ^ IP – Daxili pasportla daxil ola bilərlər 2 – 30 günədək, istənilən 180 günlük dövr ərzində ölkədə qalma müddəti ən çox 60 gün ola bilər 3 – 180 gün ərzində 30 günədək 4 – il ərzində 30 günədək Türkmənistan— Balkan vilayətinin sakinləri Atırau və Mangistau vilayətlərinə vizasız 5 günlük səfər edə bilərlər. Qazaxıstan iqtisadiyyatına böyük xarici investisiyalar qoyan aşağıda sadalanan ölkələrin vətəndaşlarına tətbiq olunan vizasız siyasət çərçivəsində 30 gündən az qalmaq müddəti üçün viza tələb olunmur. Proqram əvvəlcə 15 iyul 2014-cü ildə başlamış və 10 ölkəyə birtərəfli vizasız giriş imkanı təqdim etdi, 2015-ci ilin iyul ayında isə siyahı 19 ölkəyə qədər genişləndirilmişdir, daha sonra 2017-ci ilin yanvar ayında bu say 43-ə və 2019-cu ilin sentyabr ayında isə 54-ə qədər yüksəlmişdir. Həmin ölkələr bunlardır: Qırğızıstanın etibarlı turizm vizasını əldə etmiş bu ölkələrin vətəndaşları bu tip vizanın qüvvədə olduğu müddətdə Qazaxıstanın Almatı və Cambul vilayətlərinin sərhəd bölgələrini ziyarət edə bilərlər: ABŞ, Almaniya, Avstraliya, Avstriya, Belçika, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Cənubi Koreya, Danimarka, Fransa, Finlandiya, Xorvatiya, İngiltərə, İrlandiya, İslandiya, İspaniya, İsrail, İsveç, İsveçrə, İtaliya, Kanada, Lixtenşteyn, Lüksemburq, Macarıstan, Malayziya, Monako, Niderland, Norveç, Polşa, Portuqaliya, Səudiyyə Ərəbistanı, Sinqapur, Slovakiya, Yaponiya, Yeni Zelandiya və Yunanistan. Yalnız Almaniya, Benilüks, Çex Respublikası, Danimarka, Estoniya, Finlandiya, Fransa, İspaniya, İsveçrə, İtaliya, Latviya, Litva, Norveç, Portuqaliya, Sloveniya, Vatikan və Yunanıstan diplomatik pasportlarına sahib vətəndaşlar və həmçinin Bolqarıstan, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Çili, Xorvatiya, İsrail, Kipr, Meksika, Monteneqro, Rumıniya, Slovakiya və Şimali Makedoniya diplomatik və xidmət kateqoriyası pasportlarına malik şəxslər 90 günə qədər Qazaxıstanda vizasız qala bilərlər. Yalnız Misir, Polşa diplomatik pasport sahibləri və Bosniya və Herseqovina, Çin, Filippin, Hindistan, İndoneziya, İordaniya, İran, Kuba, Macarıstan, Pakistan, Şri-Lanka, Tailand, Türkmənistan, Vyetnam və Yaponiya ölkələrinə aid yalnız diplomatik və xidmət kateqoriyalı pasport sahibləri 30 günə qədər Qazaxıstanda vizasız qala bilərlər. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının pasportu sahiblərindən 180 gün müddətində 30 gün ərzində viza tələb olunmur. 2019-cu ilin dekabr ayında Kolumbiya ilə diplomatik və xidməti pasport sahibləri üçün vizasız müqavilə imzalanmışdı, lakin o, hələ təsdiqlənməyib.

Qazaxıstan Respublikasının xarici siyasəti aktivlik, tarazlığı qorumaq istəyi, praqmatizm, konstruktiv dialoq arzusu və çoxtərəfli əməkdaşlıq ilə xarakterizə olunur. Tarixi, geosiyasi və iqtisadi amillərinə görə beynəlxalq aləmdə Qazaxıstan uzun əsrlər boyu beynəlxalq əməkdaşlıq, qonşu ölkələrlə barışıq və onların regional birliyinə hörmət prinsiplərinə əsaslanan xarici siyasət yürüdür. Qazaxıstanın digər ölkələrlə bərabər və qarşılıqlı faydalı əlaqələr qurmağa hazır olduğunu diplomatik əlaqələr qurduğu çox sayda xarici ölkə sübut edir. 1991-ci ildə müstəqillik qazandıqdan bəri respublikamız 130 ölkə ilə diplomatik əlaqələr qurdu. Bir çox səbəbdən, hazırda Orta Asiya və Qazaxıstan dünya siyasətində xüsusi diqqət çəkirlər. Qazaxıstan sürətli inkişafına görə transmilli şirkətlər və digər ölkələr üçün böyük maraq göstərir. Aydındır ki, Qazaxıstan coğrafiyaya görə Orta Asiyada ən böyük ölkədir və iqtisadi inkişaf baxımından bölgədə liderdir. Eyni zamanda, ölkənin gələcək inkişafı üçün böyük potensiala malik olduğunu da qeyd etmək lazımdır. Bu gün Qazaxıstan xarici siyasətinin prioriteti ilk növbədə Rusiya, Çin, Amerika Birləşmiş Ştatları, AB, Orta Asiya və İslam dünyasındakı qonşu ölkələrlə bərabər əlaqələr qurmağı hədəfləyir. Bu baxımdan 2006–2007-ci illərdə bu ölkələrlə və bölgələrlə ikitərəfli əlaqələr xeyli yaxşılaşmışdır.

Qırğızıstanın xarici siyasəti — beynəlxalq məsələlərdə Qırğızıstanın ümumi kursudur. Xarici siyasət Qırğızıstanla digər dövlətlər arasındakı münasibətləri tənzimləyir. Bu siyasət Qırğızıstan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir. Müstəqillik qazandıqdan sonra Qırğızıstanın xarici siyasəti iki istiqaməti ilə müəyyənləşdirildi: birincisi, ölkənin əhəmiyyətli xarici yardımlar olmadan iqtisadi cəhətdən faydalı ola bilməyəcəyi qədər kiçik və çox kasıb olması, ikincisi, ölkənin planetin qeyri-sabit bir hissəsində və həssas vəziyyətdə olması. Bu iki fikir Qırğızıstanın, xüsusən inkişaf etmiş ölkələrə və ən yaxın qonşularına münasibətdə beynəlxalq mövqeyinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdi. Qırğızıstan prezidenti Əsgər Akayev və ölkənin nazirləri müstəqillik qazandıqdan sonra başqa ölkələrə bir çox rəsmi səfərlər etdilər, əlaqələr qurdular və tərəfdaşlıq etdilər. Müstəqilliyinin ilk dörd ilində Əsgər Akayev Amerika Birləşmiş Ştatları, Türkiyə, İsveçrə, Yaponiya, Sinqapur və İsrailə ziyarət etdi. Qırğızıstan rəsmiləri İran, Livan və CAR, baş nazirləri isə Avropanın çox ölkələrinə səfər edirlər. Bu səfərlərin nəticələrindən biri də Qırğızıstanın 120 ölkə tərəfindən tanınması və dünyanın 61 ölkəsi ilə diplomatik əlaqələr qurmasıdır. ABŞ səfirliyi Bişkekdə 1992-ci ilin fevralında, Qırğızıstan səfirliyi isə həmin il Vaşinqtonda açıldı.

Türkiyənin xarici siyasəti — Türkiyənin beynəlxalq işlərdə ümumi kursudur. Xarici siyasət Türkiyənin digər dövlətlərlə münasibətlərini tənzimləyir. Siyasət Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir. II Dünya Müharibəsi bitdikdən bəri, Sovet İttifaqını 590 kilometr ortaq sərhəddə olduğu beynəlxalq aləmdə əsas rəqib olaraq görür. 1952-ci ildə Türkiyənin Sovet siyasətindən qorxusu o qədər gücləndi ki, türk siyasətçilər ABŞ-yəvropa Kollektiv Müdafiə Sazişinə (NATO) qoşulmağa qərar verdi. NATO üzvlüyü, Türkiyəni beynəlxalq siyasətdə qırx il davam edən Soyuq Müharibədəki qarşıdurmanın tərəfinə çevirdi. 1960-cı illərdə Türkiyənin SSRİ ilə münasibətləri bir qədər istiləşdi və 1970-ci illərdə iqtisadi əməkdaşlıq haqqında bir sıra ikitərəfli müqavilələrin imzalanmasına səbəb oldu. Bununla birlikdə, 1979-cu ildə Sovetlərin Əfqanıstana işğalı, Türk siyasətçilərinin Sovet ekspansionizmi ilə bağlı qorxularını artırdı və beş ildən çox davam edən münasibətlərin soyumasına səbəb oldu. 1980-ci illərin ortalarından etibarən Türkiyə SSRİ ilə münasibətlərini tədricən bərpa etdi. Ankara və Moskva Sovet qaz yataqlarından Türkiyəyə təbii qaz nəqli planı da daxil olmaqla bir sıra müqavilələr imzaladılar.

Xarici ticarət siyasəti — xarici ticarətə iqtisadi və inzibati vergilər, subsidiyalar, idxal və ixracda birbaşa məhdudiyyətlər, borc vermək və s. təsir göstərməyi nəzərdə tutan dövlətin iqtisadi siyasətinin ayrılmaz hissəsidir. Xarici ticarət siyasəti kontekstində dövlət qanunvericiliklə həm rezidentlərə (ixracatçılara və idxalçılara), həm də əlaqəli qeyri-rezident ortaqlara tabe olan müəyyən xarici ticarət qaydalarını müəyyənləşdirir. Tarixən xarici ticarət siyasətinin iki əks növü ayrılır: proteksionizm və sərbəst ticarət (sərbəst ticarət). "Təmiz formada" kiçik bir xarici ticarət dövriyyəsi və xarici iqtisadi əlaqələrin inkişafı ilə kapitalizmdən əvvəlki dövrlərdə şərti olaraq fərqlənə bilərlər. Müasir şəraitdə dövlətlərin xarici ticarət siyasəti, şəraitə görə optimallaşdırılmış hər iki əksin birləşməsidir. Regionalizm və ya Regional Ticarət Sazişləri (Bölgələr) bölgədəki beynəlxalq ticarətin artırılması məqsədi ilə bir bölgədəki ölkələr tərəfindən hazırlanan ticarət siyasətləri və müqavilələridir. Tərəfdarları, RTA-nı nəhayət daha böyük ikitərəfli və ya çoxtərəfli ticarət sövdələşmələri ilə birləşmək məqsədi ilə sərbəst ticarətin genişləndirilməsi vasitəsi kimi təsvir edirlər. RTS-nin nisbətən lokallaşdırılmış ərazisi, digər ticarət müqavilələrində sıxlığa səbəb olmadan ticarət məsələlərinin həlli üçün də faydalıdır. RTA'ları tənqid edənlər ticarət danışıqlarına müdaxilə etdiklərini, çünki digər tərəflə müqayisədə bir tərəfə və ya haqsız olaraq faydalı ola biləcəyini, xüsusən iştirakçıların bəziləri hələ inkişaf mərhələsində olan ölkələr olduqlarını söyləyirlər.

Xarici valyuta siyasəti — dövlətlər, mərkəzi banklar və beynəlxalq maliyyə qurumları tərəfindən həyata keçirilən pul dövriyyəsi və valyuta münasibətləri sahəsində bir sıra tədbirlər. İqtisadi siyasətin əsas seqmentlərindən biridir. Eyni zamanda, valyuta tənzimlənməsi dövlətin valyuta siyasətinin ifadə üsuludur. Planlaşdırma müddətindən asılı olaraq vardır: Mövcud pul siyasəti; Struktur pul siyasəti. Növlərin fərqləndirilməsinə əlavə olaraq pul siyasəti təzahür formaları ilə fərqlənir ki, bu da “necə?” sualına cavab verir. Endirim siyasəti; Şüar siyasəti (valyuta müdaxiləsi daxil olmaqla); Valyuta ehtiyatlarının şaxələndirilməsi Valyuta məhdudiyyəti (Valyuta nəzarəti); Valyuta konvertasiyasının tənzimlənməsi; Məzənnə rejimi; Devalvasiya və yenidən qiymətləndirmə. Pul siyasətinin həyata keçirilməsinin vasitələrindən biri də valyuta tənzimlənməsi - dünya valyuta sisteminin prinsipləri nəzərə alınmaqla, pul sistemini yaxşılaşdırmaq və səmərəliliyini artırmaq üçün ölkənin daxili və beynəlxalq valyuta münasibətlərinin dövlət tərəfindən tənzimlənməsidir. Валютное право. М.: Юстиция. под ред.